تفسیر چیست؟ مفسر کیست؟  

ظـاهر قـرآن چـو شخص آدمیست که نقوشش ظاهر‌و‌جانش خفیست/ مـرد را صـد سـال عـم و خــال او یـک سـر مـویـی نبـینـد حــال او

خداوند متعال در برخی موارد به ایجاز و اختصار سخن گفته و کلام الهی بر وفق اسالیب زبان بشری است؛ لذا در آن مجاز، استعاره، تشبیه و کنایه، سایر تعبیرات ادبی و زبانی وجود دارد. همچنین مفردات و ترکیباتی که اگر در عصر نزول وحی آشکار بوده، با گذشت زمان طبعاً صراحت معنایی آن در پرده‌ی ابهام رفته است، لذا برخی آیات قرآن کریم به بیان و کشف حجاب، و کشف محجوب اعم از تفسیر و تأویل نیازمند است.

تعریف لغوی و اصطلاحی تفسیر

معنای لغوی تفسیر به قول لسان العرب «بیان» و «ابانه» یعنی روشنگری و روشنی است که این کلمه از ماده‌ی «فَسَر» به معنی برداشتن پوشش و یافتن مقصود از کلام پیچیده است و در اصطلاح عبارت است از توضیح و رفع اجمال و ابهام و گشودن گرهها و پیچ‌های لفظی و معنای قرآن کریم.
علاّمه طباطبایی می‌فرماید: تفسیر، روشن کردن مفاهیم آیات قرآن و پرده‌برداشتن از مراد و مقصود آنهاست.

تعریف لغوی و اصطلاحی تأویل

تأویل از کلمه‌ی «اَول» مشتق است، به معنی رجوع، و ابن‌فارس در مقاییس اللغه می‌گوید: اَول دارای دو اصل است: 1. ابتدای امر که واژه‌ی اول به معنای ابتدا از این اصل است. 2. به معنای انتهای امر که تأویل به معنای عاقبت و سرانجام کلام از این باب است. در قرآن کریم در آیه‌ی: «هل ینظرون إلاّ تأویلَهُ یوم یأتی تأویلُهُ؛ سرانجام کتاب خدا را در هنگامی که بر‌انگیخته می‌شوند در‌می‌یابند (سوره‌ی اعراف، آیه53) کلمه‌ی تأویل در همین معنی استعمال شده است. تأویل بر‌گردانیدن شیء به غایتی است که از آن اراده شده چه قول باشد چه فعل.

ابن‌اثیر در کتاب نهایه می‌نویسد: مراد از تأویل بر‌گردانیدن ظاهر لفظ از معنای اصلی است به معنایی که دلیل به آن قائم است که اگر آن دلیل نباشد نباید معنای ظاهری لفظ را رها کرد.

تأویل اصطلاحاً با تنزیل نوعی تقابل و ربط دارد. در قرآن مجید به صورت اسمی و مصدری هفده بار از این کلمه استفاده شده است که هفت بار آن به تأویل خواب در داستان حضرت یوسف(ع) مربوط است و در چندین مورد هم به معنای رسیدن وعده و عاقبت و سرانجام یک امر است. از جمله دو بار در داستان موسی(ع) و مردصالح در تأویل عمل سوراخ کردن کشتی و کشتن غلام و تعمیر دیوار خرابه که همراه موسی(ع) می‌فرماید: «این تأویل کارهایی است که تو نتوانستی بر آن صبر کنی». (سوره‌ی کهف، آیه82)
بالاخره تأویل مفهوم کلی آیه بر مصادیق موجود در زمان نزول قرآن و تطبیق آن بر مصادیقی که به مرور زمان پدید می‌آیند، می‌باشد. حیات قرآن در تمامی عصرها در سایه‌ی همین تأویل در مقابل تنزیل است و هرگز نباید مفاهیم کلّی قرآن را در انحصار گروهی خاص دانست؛ بلکه باید آن را بر آیندگان به همان نحو که بر گذشتگان تطبیق می‌کرد، منطبق ساخت.

سایر خدمات تیم

 

در صورت علاقه مندی به یادگیری کامل مبحث اهمیت تفسیر، جهت پیش ثبت نام و یا  شرکت در دوره ها کلیک کنید.

جهت پیش ثبت نام  کلیک کنید...

در صورتی که به مشاوره پیرامون موضوع فوق علاقه دارید کلیک کنید...

اطلاعات بیشتر کلیک کنید...